New York, 10 november 2018
Esther Perel deed na haar spraakmakende bijdrage aan Zomergasten in De Wereld Draait Door een warme oproep om 2019 “Het jaar van de man’ te maken.
In het kader daarvan organiseerde zij een congres ‘The Masculinity Paradox” in New York. Daar wilden Jan en ik haar en haar collega’s in de VS toch wel eens wat uitgebreider over horen, zeker als ons dat ook nog een goede reden gaf om naar New York te gaan. Het congres was al enkele maanden vooraf uitverkocht. Er waren ongeveer 300 mensen aanwezig en er keken nog eens honderden mensen over de hele wereld live of uitgesteld online mee.
Ik heb een meer inhoudelijk verslag gemaakt voor het juninummer van het Tijdschrift Systeemtherapie. Hier wil ik graag een meer persoonlijke indruk geven. We hebben daar zeer boeiende mensen ontmoet, die we ook meteen aangesproken hebben om mee te werken aan ons jaar van de mannen. Ik ben ook verder gaan grasduinen in wat zij schrijven en wat er van en over hen op het internet te vinden is. Daar wil ik in deze tekst ook uitgebreid naar verwijzen en jou als lezer zo ook laten delen in mijn enthousiaste en nieuwsgierige zoektocht naar wat er van, over en voor mannen zo allemaal beweegt op dit moment.
In haar inleiding verwoordt Esther Perel het doel van de dag als volgt: “Nadenken over hoe om te gaan in relaties en relatietherapie met de geïnternaliseerde gendercodes, die onze identiteit mee vormen en zo’n krachtige invloed uitoefenen op intieme relaties. Belangrijk is hiervoor een atmosfeer te creëren van acceptatie en nieuwsgierigheid in therapie, om voor zowel mannen als vrouwen meer ruimte te creëren om zichzelf ten volle uit te drukken.”
Paul Browde is de ‘opwarmer’. Hij is psychiater, verhalenverteller en gids voor paren. En hij werkt in verschillende projecten over de wereld om (bevolkings) groepen met een zeer negatief beeld over elkaar, bij elkaar te brengen en te begeleiden in ‘Crossing the bridge’, een methodiek van Hedy Schleiffer.
Door middel van een korte meditatie nodigt hij ons uit tot werkelijk luisteren en ontmoeten op deze dag. Daarna volgen enkele pakkende verhalen uit zijn persoonlijke geschiedenis, zijn werk met Roma in Bulgarije en een casus van zijn werk met een paar. Hij heeft een heel mooie TED talk met zijn vriend en collega Murray Nossel. Ten slotte geeft hij ons een demonstratie van de methodiek met twee mannen uit de zaal. De ene nodigt de ander uit om de brug tussen hen over te steken en een gast te zijn in zijn wereld en specifiek zelfs in dat deel van zijn wereld wat te maken heeft met man zijn. De uitnodiging aan de gast is dan ook om zijn eigen wereld aan de andere kant van de brug daarvoor achter zich te laten. De manier waarop Paul Browde die gastheer en gast dan begeleidt in dit proces, maakt het een mooie ontmoeting, die mij en velen in de zaal raakt. Inderdaad een mooie opwarmer.
Dan is het de beurt aan Esther Perel voor de keynote speech: ‘The making of men: clinical implications.’ Ze hangt haar verhaal op aan 5 thema’s: identiteit, intimiteit, seksualiteit, macht en trauma. En ze illustreert dat verhaal met verschillende filmfragmenten, waarvoor ze duidelijk geput heeft uit de fragmenten, die ze in Zomergasten heeft gepresenteerd en becommentarieerd. Ik hoop één van de volgende maanden de tijd te vinden om haar lezing verder uit te schrijven, maar ik ga mij nu vooral richten op de prachtige filmfragmenten, die ik hier graag met jullie wil delen.
Over het thema mannelijke identiteit:
Een vraag, die Esther Perel stelt aan mannen in haar praktijk, is: wat is het deel van je mannelijke identiteit dat aan je werd toegewezen, en wat is het deel dat je gekozen hebt? Zij illustreert die vraag met een fragment uit ‘Guess who’s coming to dinner?’ uit 1967, waar de zoon zich op een heftige manier verzet tegen de opdracht van mannelijkheid, die zijn autoritaire vader hem toewijst. Vijftig jaar later een andere film: ‘Call me by your name.’ Deze vader steunt zijn zoon tot het maken van eigen keuzes en verandert de code van mannelijkheid zonder ze zelfs maar te vernoemen.
Over Intimiteit in een partnerrelatie:
In heftige ruzies hebben we allemaal een hele batterij van genderstereotiepe verwijten om naar elkaars hoofd te slingeren. Zelfs de meest liberale en egalitaire relaties kunnen hierin verzanden en daarnaar regresseren in seconden. Before Midnight.
Intimiteit tussen mannen:
Een clip uit de prachtige film ‘Moonlight’. Op het eind van de film zien we Chiron, de hoofdpersoon, die door de jaren naar volwassenheid zorgvuldig een nieuwe, geharde buitenkant heeft gecreëerd, gesymboliseerd door zijn massief lichaam, iets heel anders dan het kwetsbare lichaam dat hij had als kind. Het is een persoonlijke oorlog die hij heeft gevoerd zodat niemand, die naar hem kijkt, zijn seksualiteit in vraag zou stellen. Zijn homoseksualiteit misschien. Hij is een man geworden die zichzelf volledig opgesloten heeft en daarmee afgesloten van iedereen rondom hem. De laatste keer dat Chiron zich liet zien, was toen hij als tiener met zijn vriend Kevin aan het strand was. Ze keken naar het water en de golven en hij zei: “Het is zo mooi dat ik er van zou kunnen huilen.”
Zoveel films over mannen die schieten, vermoorden, hoe vaak zien we dit soort beelden? En hoe vaak krijgen onze jongens, onze partners, onze broers en onze vrienden dit te zien?
Over seks:
Een clip uit ‘The And’, een fantastische youTubeserie waar koppels elkaar vragen stellen. Dit doet mij denken aan een zin van Margaret Atwood: Women walk the street and are afraid to be killed, men walk the street and are afraid to be laughed at’. Een deel van mannelijke seksualiteit is vaak schaamte en vernedering. Er zijn veel verhalen over mannen en hun seksuele verlangens, aspiraties, conflicten die nooit verteld worden.
Over trauma:
De volgende clip is uit de documentaire ‘The Work’,een project gebaseerd op werk van Byron Katie, waar mannen vanuit de vrije wereld 4 dagen in een gevangenis doorbrengen om daar intensieve groepstherapie te doen samen met gevangenen. Fragment van Esther (minuten 1:14-1:18). Een zoon die vernederd werd door zijn vader, die hem vertelt dat hij niet mans genoeg is. Je ziet niet alleen een jongen die vernederd is door zijn vader maar ook een jongen die verlaten is door zijn vader. Hij ervaart dus het dubbele lot van inferioriteit en de diepe bron van mannelijke eenzaamheid tegelijk. En wat deze mannen doen in hun therapiegroepen is een veilige container creëren om kwetsbaarheid te tonen en zich daarbij veilig te voelen en juist voor die gevoelens gewaardeerd te worden. Dat is de heling ervan.
Na deze Keynote speech van Perel volgen 6 sprekers, die allemaal 20 minuten tijd krijgen om hun punt te maken.
Terry Real: Mannen begeleiden voorbij het patriarchaat.
Terry is stichter van het ‘Relational Life Institute”, geeft workshops voor koppels en opleiding aan therapeuten. Hij heeft zich gespecialiseerd in verborgen depressie en het omgaan met schaamte en grandiositeit bij mannen en hoe dat in de relatie zich manifesteert.
Esther Perel stelt hem voor als volgt: Ik ben blij met vele mensen die hier zijn vandaag, maar zeker met Terry. Ik heb zoveel geleerd van praten en werken met hem over mannen en relaties, mannen en depressie. Ik ben getraind in de jaren 80 in de USA en ik had nog nooit gehoord dat mannen depressief konden zijn. Depressie was een vrouwenziekte. Ook die notie van schaamte en grandiositeit bij mannen. Zoveel ideeën die deel van mij zijn geworden door mijn werk met Terry.
Een citaat van hem, dat bij mij bleef hangen: “Studies hebben steeds weer aangetoond dat gelijkwaardige huwelijken – met tweeverdieners en gedeeld huishoudelijk werk en beslissingen- tot een hogere graad van huwelijkstevredenheid leiden voor beide seksen dan traditionele huwelijken, gebaseerd op hiërarchie en een sterke verdeling van rollen. Maar de meeste therapeuten gedragen zich zelfs vandaag alsof deze keuzes in relaties eenvoudig een kwestie van persoonlijke voorkeur zijn en van steekhoudende waarden, die in strijd kunnen zijn met die van de therapeut. Als we een groep van tandartsen zouden zijn, die weten dat snoep slecht is voor de tanden, zouden wij dan daarover zwijgen? Zouden wij tanden poetsen beschouwen als een persoonlijke waarde, een kwestie van voorkeur af te spreken in een gezin en waarover je niet mag oordelen?”
Wij hebben Terry meteen gevraagd om bij ons een workshop te komen geven en hij heeft ook onmiddellijk en enthousiast toegestemd.
Doug Braun-Harvey: Wat ik heb geleerd door te luisteren naar mannen, die spreken over hun erotisch leven.
Hij is groepstherapeut met mannen die worstelen met seksverslaving en deed een belangrijke bijdrage tot het normaliseren en herdefiniëren van mannelijke seksualiteit.
Braun-Harvey bekijkt ‘Out of Control Sexual Behavior’als een probleem van seksuele gezondheid binnen een breder kader van menselijk gedrag in plaats van de betekenis te versmallen tot een psychiatrische stoornis of een verslaving. Therapeuten en hulpverleners hebben volgens hem soms wel leren spreken met cliënten in termen van veiligheid en preventie van zwangerschap en SOA’s, maar te weinig vanuit plezier en lust. Hij verwijst daarbij naar de 6 principes van seksuele gezondheid van de Wereld Gezondheidsorganisatie: Wederzijdse toestemming, niet-exploitatie, bescherming tegen SOA’s en ongewenste zwangerschap, eerlijkheid, gedeelde waarden en plezier. : Deze principes en de grondige concretisering daarvan in zijn boek zijn voor hem de leidraad in zijn gesprekken met zijn cliënten (Braun-Harvey, D. en Vigorito, M.A. (2015) Treating out of control sexual behavior, Rethinking sex addiction. Springer Publishing Company).Een uitgebreid artikel over dit thema vind je hier.
Hij doet een hartstochtelijk pleidooi om alle clinici beter te trainen in spreken met cliënten over seks en de principes van seksuele gezondheid.
David Ley: Seksuele integriteit ontwikkelen bij mannen.
In dezelfde lijn als die van Doug ligt de bijdrage van David Ley, klinisch psycholoog en auteur, bekend om zijn kritische standpunt in verband met porno en seksverslaving. Hij zet zich krachtig af tegen de “mythe van seksverslaving” en het gevaar van porno kijken en verwijst naar uitgebreid wetenschappelijk onderzoek, dat aantoont dat porno kijken niet gevaarlijk is en seksverslaving geen goede term is. Hij pleit ervoor dat mannen verantwoordelijkheid nemen voor hun seksuele keuzes in plaats van mannelijke seksuele lust te zien als een ‘demonische kracht’, die moet weerstaan, gevreesd, behandeld en uitgedreven worden (Ley, D. (2012) The Myth of Sex Addiction, Rowman & Amp, Littlefield).
Virginia Goldner in het spoor van #Metoo: Seksuele intimidatie: Op zoek naar het genot van ‘toestemming’ onder dwang.
Hier kan je haar verhaal met illustraties integraal lezen.
Inhoudelijk een zeer zinvolle en mooie bijdrage over de ingewikkelde dynamiek tussen een man met macht en een vrouw, die aan hem ondergeschikt is. Zij was echter zo compleet niet in contact met haar publiek, dat ik het heel moeilijk vond om geboeid te blijven. Ik was dus blij dat ik het achteraf hier terug kon lezen.
Sara Nasserzadeh: Ervaringen en expressies van mannelijkheid in koppels counseling: Casussen van over de hele wereld.
Haar “Contextwiel” is een belangrijke gids voor mensen, die vormingsprogramma’s ontwikkelen of onderzoek doen in verband met seks en seksuele opvoeding.
Een zeer sprankelende globetrotter die zeer boeiend en met veel humor kan vertellen over opvattingen over mannelijkheid en seksualiteit van over de hele wereld en hoe daar bijvoorbeeld aidspreventie bij aan te sluiten.
Er is in de namiddag ook nog een sessie in kleine groepen, waar het gezegde en gehoorde kan ‘verteerd’ worden en een afsluiting, waar Esther Perel op de haar eigen onnavolgbare wijze een aantal thema’s van de dag bij elkaar brengt.
Wat heb ik nu op deze dag geleerd?
Ik was vooral aangesproken en geraakt door aan de ene kant de deskundigheid en openheid van alle sprekers en aan de andere kant de ontroering en kwetsbaarheid van een aantal mannen in het publiek, die zich duidelijk geraakt en erkend voelden op deze dag.
Inhoudelijk is vooral mijn nieuwsgierigheid gewekt in verband met mannen en seks: Porno kijken is niet schadelijk en seksverslaving is geen goede term. Vraag is hoe porno zo integer mogelijk te gebruiken. En een andere vraag is hoe mannen helpen om beheersing te krijgen over hun seksueel gedrag. (verslaving, grensoverschrijding)
Ik ga zeker dat boek van Doug Harvey lezen over die 6 principes van seksuele gezondheid en dat van David Ley: Ethical Porn for Dicks. Ik ben benieuwd of die ideeën ook hier in Vlaanderen en Nederland bekend zijn en gedeeld worden, bijvoorbeeld bij de Vereniging voor seksuologie in beide landen. Dat ga ik ook navragen.
En de dag heeft ons zeker nog meer gemotiveerd om werk te maken van een ‘Jaar van de mannen’ (Het is dus een jaar van de mannen geworden, en niet een jaar van de man, met dank aan Jan Hoet. Die merkte op dat ‘de man’ niet bestaat en meer het stereotype bevestigt, en terecht).
May Michielsen
Met dank aan Kris de Groof voor haar verslag, waarvan ik hier en daar dankbaar gebruik heb gemaakt